کیسه صفرا در زیر کبد و مجاور با لوزالمعده قرار دارد که صفرای تولید شده در کبد را ذخیره میکند. با دریافت سیگنال بعد از مصرف غذا، کیسه صفرا منقبض شده و محتویات خود را که در هضم چربی مؤثر است، از طریق مجاری صفراوی به داخل روده کوچک میریزد.
در نتیجه بیماریهای کیسه صفرا، مایع صفرا تغلیظ شده و رسوب حاوی کلسترول و نمکهای صفراوی باعث ایجاد سنگ (Cholelithiasis) و یا عفونت کیسه صفرا (Cholecystitis) میشوند. درد ناگهانی کیسه صفرا بر اثر انسداد مسیر صفراوی به وجود میآید. برای درمان بیماریهای کیسه صفرا، انجام جراحی ضروری خواهد بود که این بیماریها عبارتند از:
- کولیک صفراوی: حالتی است که سنگ باعث انسداد مسیر صفرا میشود. یکی از علایم آن ایجاد درد بعد از مصرف غذا به خصوص غذاهای چرب است. در صورت بروز این نشانه، لازم است بیمار جراحی شود.
- کولهسیستیت حاد: در صورتی که انسداد صفراوی برطرف شود، بیمار در فرصت مناسب جراحی خواهد شد. گاهی درد ادامه یافته و همزمان بیمار تب میکند که در این حالت چنانچه درمان طبی مؤثر واقع نشود، انجام جراحی به صورت اورژانسی ضروری خواهد بود. در صورت عدم جراحی، احتمال سوراخ شدن کیسه صفرا و یا ایجاد آبسه وجود دارد که دوره درمان بیمار را طولانی میکند.
علاوه بر معاینات فیزیکی توسط پزشک، انجام آزمایش خون میتواند نشان دهنده ایجاد عارضه در کیسه صفرا باشد زیرا در صورتی که تعداد گلبولهای سفید خون بیشتر از حدِ نرمال باشد، یعنی بدن عفونت کرده است. همچنین بررسی آنزیمهای کبدی میتواند در تشخیص التهاب کیسه صفرا یا انسداد مجاری صفراوی کمک کننده باشد. برای تشخیص سنگ کیسه صفرا، لازم است تصویربرداری رادیولوژی انجام شود. چون ترکیبات بسیاری از سنگهای صفراوی به گونهای است که تحت اشعه ایکس نامریی هستند از روشهای دیگر تصویربرداری مانند سونوگرافی و کولهسینتیگرافی نیز برای شناسایی سنگ استفاده میشود.
سونوگرافی: در این روش که معمولاً به عنوان اولین تست برای تشخیص وجود سنگ توصیه میشود، تصویربرداری از کیسه صفرا و مجاری صفراوی، توسط ارسال امواج صوت صورت میگیرد. در صورت ضخیم بودن دیواره کیسه صفرا ممکن است بیمار کولهسیستیت حاد و یا مزمن داشته باشد. همچنین بزرگ بودن مجاری صفراوی نشان دهنده عبور سنگ از کیسه صفرا و ورود آن به مجاری است که امکان انسداد وجود خواهد داشت.
کولهسینتیگرافی: این روش در صورت انسداد کیسه صفرا و یا مجاری صفراوی قابل استفاده است. ابتدا یک داروی رادیو اکتیو به بیمار تزریق میشود که از طریق خون وارد مجاری صفراوی خواهد شد. سپس توسط یک سیستم تصویربرداری، مسیر جریان رادیو دارو شناسایی شده و محل انسداد تشخیص داده میشود.
کوله سیستکتومی عبارت از برداشتن کیسه صفرا به دلیل وجود سنگ است که یکی از اولین جراحیهای لاپاروسکوپی انجام شده بر روی انسان است. در شرایط معمول، جراحی کیسه صفرا با روش لاپاروسکوپی انجام میشود که به دلیل ایجاد شکافهای کوچک، بیمار به سرعت التیام مییابد. در شرایط اورژانسی و زمانی که عفونت شدید باشد، جراحی پیچیدهتر شده و مدت زمان بستری بیمار طولانیتر خواهد بود. بیماران دیابتی مبتلا به بیماریهای کیسه صفرا، لازم است هر چه سریعتر تحت عمل جراحی قرار گیرند.