تیروئیدیت هاشیموتو
تیروئیدیت به معنای التهاب غده تیروئید است که به دلایل بسیار زیادی به وجود می‌آید. تیروئیدیت هاشیموتو که گاهی از آن به عنوان تیروئیدیت لنفوسیتیک مزمن یا تیروئیدیت خودایمنی یاد می‌شود یکی از شایع‌ترین علل کم کاری تیروئید است. تیروئیدیت هاشیموتو یکی از انواع بیماری‌های خود ایمنی است که منجر به التهاب مزمن تیروئید می‌گردد. غده تیروئید، هورمون‌هایی را تولید می‌کند که تقریباً همه عملکردهای متابولیکی بدن را کنترل می‌کنند. وظیفه سیستم ایمنی بدن محافظت از آن در مقابل عوامل بیماری‌زا است. اگر این سیستم دچار اختلال شود، می تواند به اشتباه تیروئید را به عنوان دشمن و عامل خارجی تشخیص داده و به منظور از بین بردن این غده به آن حمله کند.
غالبا تیروئیدیت هاشیموتو به صورت وراثتی در بین اعضای یک خانواده مشاهده می‌شود. با گذشت زمان، تیروئیدیت هاشیموتو می‌تواند توانایی غده تیروئید را در تولید هورمون‌های تیروئید مختل کند و منجر به کاهش تدریجی عملکرد آن و در نهایت منجر به کم کاری تیروئید شود. تیروئیدیت هاشیموتو بیشتر در زنان میانسال اتفاق می‌افتد. با این حال ممکن است در هر سنی دیده شود و مردان یا کودکان را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
چه عواملی باعث بیماری تیروئیدیت هاشیموتو می‌شوند؟
متاسفانه دانشمندان و محققان هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانند که چرا برخی از افراد دچار اختلالات خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو می‌شوند. این دسته از اختلالات احتمالا در اثر ترکیبی از ژن‌ها و یک محرک بیرونی مانند برخی از ویروس‌ها ایجاد می‌شوند.
در بیماری هاشیموتو سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی هایی را تولید می‌کند که به غده تیروئید حمله می‌کنند. تعداد زیادی از گلبول‌های سفید به نام لنفوسیت‌ها که بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند، در تیروئید جمع می‌شوند. سپس لنفوسیت‌ها آنتی‌بادی‌هایی را تولید می‌کنند که روند بیماری خودایمنی را شروع می‌کنند.
علائم تیروئیدیت هاشیموتو
از آنجایی که این بیماری معمولا طی سال‌های متمادی بسیار کند و آهسته پیشرفت می کند، افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو ممکن است از همان زمان شروع بیماری علائم اختصاصی از خود نشان ندهند. حتی هنگامی‌که آنتی بادی‌های پراکسیداز تیروئید موسوم به TPO در آزمایش خون آن‌ها تشخیص داده شوند.
TPO آنزیمی است که در تولید هورمون‌های تیروئید نقش مهمی ایفا می‌کند. اگر تیروئیدیت هاشیموتو باعث آسیب سلولی شود که منجر به پایین آمدن سطح هورمون تیروئید گردد، در نهایت بیماران دچار علائم کم کاری تیروئید می‌شوند. این علائم عبارتند از:
- خستگی
- افزایش وزن
- مشکل در تحمل سرما
- درد مفاصل و عضلات
- یبوست
- موهای خشک و کم پشت
- دوره های قاعدگی سنگین یا نامنظم و مشکلات باردار شدن
- افسردگی
- مشکلات حافظه
- ضربان قلب آهسته
عوامل خطر ابتلا به تیروئیدیت هاشیموتو
فاکتورهای زیر می توانند نقش مهمی در بالا بردن احتمال ابتلا به بیماری هاشیموتو داشته باشند:
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض خطر هستند.
- سن: در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی افراد بیشتر احتمال ابتلا به این بیماری را دارند.
- سابقه‌ی خانوادگی: تیروئیدیت هاشیموتو اغلب وراثتی است.
- ابتلا به سایر بیماری‌های خودایمن: به احتمال زیاد در افرادی که بیماری‌های خود ایمن دیگری دارند مانند: شرایط کبدی، کمبود ویتامین B12، حساسیت به گلوتن، آرتریت روماتوئید، دیابت نوع ۱و لوپوس
تیروئیدیت هاشیموتو را چگونه می‌توان تشخیص داد؟
تیروئیدیت هاشیموتو به طور معمول با ترکیبی از علائم، نشانه‌ها و آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. در بسیاری از موارد بیماری هاشیموتو با بزرگ شدن تیروئید و تورم در گردن که با عنوان گواتر شناخته می‌شود، خود را نشان می‌دهد. بنابراین، می‌توان به راحتی با لمس کردن ناحیه‌ی گردن متوجه آن شد. اما بهتر است برای بررسی‌های دقیق‌تر و تشخیص افتراقی به متخصص مربوطه مراجعه نماید.
پزشک در ابتدا سابقه سلامتی، تاریخچه پزشکی و علائم را بررسی کرده و معاینه فیزیکی را برای ارزیابی گواتر انجام می‌دهد. در مرحله بعد، آزمایش خون برای بررسی عملکرد هورمون تیروئید و آنتی بادی‌ها را تجویز می‌نماید. این آزمایش‌ها شامل موارد زیراست:
- آزمایش هورمون تحریک‌کننده تیروئید یا TSH
در این فاکتور میزان هورمون استاندارد تحریک کننده تیروئید بررسی می‌شود. TSH توسط غده هیپوفیز در مغز ساخته می‌شود و با هدف کنترل تولید هورمون‌های تیروئید مورد نیاز بدن، ترشح می‌گردد. هنگامی‌که تیروئید کم‌کار باشد، سطح این هورمون در آزمایش خون افزایش می‌یابد. زیرا، غده هیپوفیز در تلاش است که غده تیروئید را برای تولید هورمون‌های بیشتر تشویق و ترغیب کند. دامنه طبیعی و نرمال TSH بین ۰.۵ تا ۴.۵ میلی لیتر در واحد بین‌المللی لیتر است. اگر سطح این هورمون زیر ۰.۵ باشد، به معنی این است که تیروئید بیش از حد فعال شده و اگر بیشتر از۵.۰ باشد، یعنی تیروئید کم‌کار و به بیماری کم‌کاری تیروئید مبتلا شده‌اید.
- آزمایش تیروکسین آزاد یا Free T4
تیروکسین یا T4 هورمون تیروئید فعال در خون است که اندازه‌گیری آن در جریان خون می‌تواند به پزشک در تشخیص و تایید ابتلای بیمار به تیروئیدیت هاشیموتو کمک کند. سطح پایین تیروکسین یا T4 آزاد نشان‌دهنده کمبود هورمون تیروئید است، حتی اگر سطح TSH نرمال باشد.
- آزمایش آنتی‌بادی‌های تیروئید پراکسیداز
آزمایش خون دیگری که پزشک برای تشخیص تیروئیدیت هاشیموتو تجویز می‌کند، تست آنتی‌بادی‌های تیروئید پراکسیداز یا TPO است. بخصوص اگر به گواتر یا کم کاری تیروئید تحت بالینی مبتلا شده باشید. در واقع این آنتی‌بادی‌ها به آنزیم‌های TPO موجود در تیروئید حمله می‌کنند و به تدریج آن را از بین می‌برند. اگر میزان این آنتی‌بادی ها در آزمایش خون بالا باشد، نشان دهنده ابتلا به بیماری هاشیموتو است. با اینکه در اکثر افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو (بیش از ۹۰ درصد موارد) سطح آنتی بادی‌های تیروئید پراکسیداز افزایش می‌یابد، اما این آزمایش به تنهایی نشانه ابتلا به این بیماری نیست، زیرا اشکال دیگر تیروئیدیت مانند تیروئیدیت خاموش یا تیروئیدیت پس از زایمان نیز ممکن است عامل این امر باشند.
همچنین ممکن است، شما یکی از آن ۱۰ درصد باقی‌مانده باشید که آنتی بادی دارند، اما سطح TSH و Free T4 در محدوده‌ی نرمال قرار دارد. در چنین شرایطی، تیروئید شما به‌طور طبیعی عمل کرده و کم کاری تیروئید ندارد. اما به این معنی است که به بیماری هاشیموتو مبتلا هستید. به یاد داشته باشید که تیروئیدیت هاشیموتو همیشه باعث کم کاری تیروئید نمی‌شود.
- تصویربرداری
در برخی از موارد خاص مانند زمانی که آنتی‌بادی TPO در خون ندارید، اما پزشک هنوز تصور می‌کند که ممکن است به بیماری هاشیموتو مبتلا شده باشید، برای اطمینان بیشتر سونوگرافی از تیروئید را توصیه می‌کند.
- تشخیص افتراقی
تقریباً همه‌ی موارد کم کاری تیروئید اولیه و تحت بالینی ناشی از بیماری هاشیموتو است. بنابراین، اگر سطح TSH شما بیش از حد طبیعی باشد به احتمال زیاد دلیل آن هاشیموتو است. با این حال، گاهی افزایش TSH ناشی از مشکلات نادر و شرایط پزشکی دیگری است که باید احتمال آن توسط پزشک معالج تایید یا رد شود. این مشکلات عبارتند از:
- مقاومت به TSH
- مقاومت به هورمون‌های تیروئید
- بهبودی از یک بیماری دیگر مانند بیماری‌های دستگاه گوارش، بیماری‌های ریوی، قلبی، کلیوی، اختلالات متابولیکی، بیماری‌های التهابی، عمل جراحی، ضربه، پیوند مغز استخوان و حمله قلبی
- ترشح TSH در آدنوم هیپوفیز
- نارسایی در غدد فوق کلیوی
برای آنکه درباره تیروئید هاشیموتو چیست و چه علائمی دارد؟ بیشتر مطالعه کنید، روی لینک درج شده کلیک کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با خدمات ارائه شده در مطب دکتر احمد فنایی ، روی لینک آن کلیک کنید.
همچنین می‌‌توانید برای مشاوره و تعیین وقت با ما در تماس باشید.
