بسیاری از افراد در طول سال با علائمی مانند خستگی، افزایش وزن، اضطراب و موارد دیگر به پزشک مراجعه می‌کنند. در این شرایط پزشکان، غربالگری‌ها و آزمایش‌های روتین که شامل بررسی و ارزیابی عملکرد غده تیروئید می‌شود را انجام می‌دهند. در بسیاری از موارد، تمام فاکتورهای تیروئیدی مانند میزان TSH نرمال و ممکن است طبیعی باشند. با این وجود، فرد علائم مربوط به اختلالات تیروئیدی را تجربه می‌کند. همچنین، برخی از بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید که تحت درمان هستند نیز، ممکن است با وجود سطح نرمال و طبیعی TSH هنوز با علائم کم کاری تیروئید درگیر باشند. دلایل این مسئله، پیچیدگی‌های پزشکی و علمی بسیار زیادی دارد. اما نکته اصلی این است که داشتن میزان TSH نرمال، الزاماً به معنای از بین رفتن تمام علائم مربوط به مشکلات تیروئیدی نیست.
تفسیر درست آزمایش‌های تیروئید
بسیاری از پزشکان هنگام ارزیابی بیمار بر اساس تاریخچه پزشکی و علائمی که بیمار آن‌ها را مطرح می‌کند، تنها به بررسی سطح TSH یعنی هورمون تحریک کننده تیروئید که تغییرات میزان آن در خون، به طور بالقوه نشان‌دهنده ابتلا به شایع‌ترین اختلالات تیروئید، مانند کم کاری و پرکاری تیروئید است، اکتفا می‌کنند. بررسی سطح TSH فقط شروع آشکار شدن اختلالات تیروئید است. ممکن است فردی سطح TSH نرمال و طبیعی داشته باشد، اما هنوز غده تیروئید از هورمون تحریک کننده تیروئید یا TSH برای تنظیم هورمون‌ها به درستی استفاده نکند و منجر به عدم تعادل و عملکرد نادرست تیروئید شود. در نتیجه، پزشک مربوطه باید مقادیر سایر هورمون‌های تیروئید از قبیل سطح T3 و T4 را نیز ارزیابی کند. ارزیابی و بررسی میزان سطوح این هورمون‌ها در خون، اطلاعات بیشتری در مورد عملکرد واقعی تیروئید ارائه می‌دهند.
علاوه بر این مهم است که بدانیم، فاکتورهای تیروئیدی که سطوح طبیعی دارند در واقع نشانه‌ای از اختلال در تیروئید هستند. به عنوان مثال بسیاری از پزشکان بازه‌ی طبیعی سطح TSH را بین ۰.۵ تا ۵.۰ در نظر می‌گیرند. در حالی که بیمار طیف وسیعی از علائم اختلال در عملکرد تیروئید را تجربه می‌کند، در نتیجه ممکن است، فرد هیپرتیروئید یا کم کاری تیروئید داشته باشد. . علاوه بر این موارد، باید شرایط پزشکی زیر را نیز برای تفسیر درست آزمایشات مربوط به عملکرد تیروئید در نظر بگیریم:
- بیماری‌های خودایمن
یکی دیگر از فاکتورهایی که بررسی آن بسیار با اهمیت و کلیدی است، بررسی عوامل خودایمنی می‌باشد. اختلالاتی مانند گریوز که شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید و هاشیموتو که شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید هستند، به عنوان بیماری‌های خودایمنی شناخته می‌شوند. پزشکان برای تشخیص نهایی بیماری‌های خودایمن، سطح آنتی‌بادی‌ها را باید بررسی کنند تا مشخص شود که آیا سیستم ایمنی بدن، غده تیروئید را مورد حمله قرار داده است یا خیر.
- تبدیل کمتر T4 به T3
بر خلاف تصور عموم، هورمون TSH هورمون تیروئيد نیست. TSH، هورمونی است که توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود. هیپوفیز بخشی از ساختار مغز است که تشخیص می‌دهد، سطح هورمون تیروئید در خون زیاد یا کم است. در صورتی که میزان هورمون تیروئید پایین باشد، غده هیپوفیز TSH ترشح می‌کند تا غده تیروئید را تحریک کند. غده تیروئید هورمون‌های مختلفی تولید می‌کند که نقش این هورمون‌ها، تنظیم سوخت و ساز بدن (تبدیل اکسیژن وکالری به انرژی) است. هورمون اصلی تیروئید، T4 یا تیروکسین است که تاثیر متوسطی بر متابولیسم دارد. هنگامی‌که تیروکسین یک مولکول ید را در فرآیندی به نام مونودایودیناسیون از دست می‌دهد، به هورمون تری یدوتیرونین یا T3تبدیل می‌شود. هورمون T3 که در سلول‌های بدن فعال‌تر است، چهار برابر هورمون T4 توانایی در متابولیسم بدن دارد. به عبارت دیگر، فعالیت T4 در بدن کمتر از T3 است. زیرا، بیشتر سلول‌های بدن نمی‌توانند از T4 استفاده کنند به همین دلیل، T4 در بافت‌های سراسر بدن به T3 فعال‌تر تبدیل می‌شود. در صورت اختلال در تبدیل T4 به T3 حتی در صورت وجود سطح نرمال TSHو T4 ، فعالیت هورمون‌های تیروئید در بدن کاهش می‌یابد. یکی از دلایل اختلال در این تبدیل، افزایش کورتیزول، عدم تعادل تغذیه‌ای و التهاب است. در بیمارانی که علائم کم کاری تیروئید را به دلیل اختلال در تبدیل T4 به T3 دارند، در نتایج آزمایشگاهی‌شان TSH و T4 نرمال است، اما سطح T3 در خون پایین می‌باشد.
- افزایش گلوبولین اتصال‌دهنده تیروئید
علاوه بر کنترل ترشح TSH توسط غده هیپوفیز، پروتئین حاملی به نام گلوبولین که به هورمون‌های تیروئید متصل می‌شود، نیز عملکرد هورمون‌های تیروئید را در بدن تعدیل می‌کند. عدم تعادل هورمون‌های جنسی مانند افزایش بیش از حد سطح استروژن یا استفاده از داروهای ضدبارداری خوراکی، باعث افزایش گلوبولین متصل به تیروئید می‌شوند. افزایش بیش از حد گلوبولین در خون، منجر به غیرفعال کردن هورمون‌های تیروئید در بدن می‌گردد. در بیماران با گلوبولین بالا، سطح TSH و T4 طبیعی بوده و T3 پایین است.
- کاهش گلوبولین اتصال دهنده‌ی تیروئید
همان گونه که افزایش گلوولین یک مشکل محسوب می‌شود، کاهش سطح آن نیز می‌تواند باعث مشکلات تیروئیدی شود. در شرایط کاهش گلوبولین، هورمون‌های تیروئید به طور موقت بیش از حد، فعال می‌شوند. با گذشت زمان، این بیش فعالی منجر به مقاومت در برابر اثرات هورمون‌های تیروئید می‌گردد و در نتیجه، علائم کم کاری تیروئید به وجود می‌آیند. مقادیر بالای تستوسترون می‌تواند باعث کاهش سطح گلوبولین شوند. همچنین در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک و مقاوم به انسولین، گلوبولین پایین بیشتر مشاهده می‌شود. هر یک از این عوامل می‌تواند منجر به افزایش تستوسترون شوند. در این گونه بیماران TSH و T4 نرمال و سطح T3 زیاد است.
- مقاومت در برابر هورمون تیروئید
در شرایط مقاومت هورمون تیروئیدی، سطوح TSH و T4 و T3 نرمال هستند. اما مقاومت سلولی در عملکرد تیروئید، اختلال ایجاد می‌کند. تشخیص این اختلال تیروئیدی دشوار است، زیرا در آزمایشات روتین نشان داده نمی‌شود. یک اختلال ژنتیکی ارثی، باعث سندروم مقاومت تیروئید می‌شود. شاخص توده بدنی بالا، بیماری حاد و استرس مزمن با مقاومت هورمون تیروئید در ارتباط هستند.
- T3 معکوس
Reverse T3 یا به اختصار r T3 هورمونی است که از لحاظ ساختاری شبیه T3 است، اما عملکرد آن شبیه تصویر آینه‌ای از مولکول فعال T3 می‌باشد. بسیاری از سلول‌های بدن، گیرنده‌های تیروئید دارند که مانند یک سیستم قفل و کلید است که به هورمون تیروئید اجازه می‌دهند، بر روی سلول‌های بدن عمل کنند. در سطح سلولی، T3 گیرنده تیروئید را فعال می‌کند در حالی‌که T3 معکوس آن را مهار می‌کند. Reverse T3 یکی از راه‌های تنظیم عملکرد تیروئید در بدن برای ماندن در حالت هموستاز یا تعادل سالم است. وقتی بیمار هستید، استرس دارید یا گرسنه هستید، بدن شروع به تبدیل T4 به T3 معکوس به جای T3 می‌کند. T3 معکوس راهی است که بدن شما می‌تواند روی سوخت و ساز بدن شما ترمز بگیرد تا انرژی شما را حفظ کرده و اثرات استرس را خنثی کند. برخی از افراد به دلیل بیماری مزمن، استرس یا تلاش بیش از حد برای کاهش وزن در حالت افزایش r T3 قرار می‌گیرند. اگر T3 معکوس بالایی داشته باشید سطح TSH و T4 طبیعی و سطح T3 پایین خواهد بود.
برای آنکه بدانید TSH در آزمایش تیروئید چیست و اندازه نرمال آن چقدر است؟ روی لینک درج شده کلیک کنید.
همچنین اگر می‌خواهید در رابطه با خدمات ارائه شده در مطب دکتر احمد فنایی مطالعه کنید، روی لینک آن کلیک کنید.
می‌توانید برای مشاوره با ما در تماس باشید.
