دیابت و اختلالات تیروئید
اختلالات تیروئید و بیماری دیابت دو مشکل هورمونی بسیار شایع هستند که پزشکان در طول روز با بیماران زیادی از این دسته برخورد دارند. امروزه دیابت به دو شکل اصلی دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ گروه‌بندی می‌شود. دیابت یک بیماری مزمن ناشی از افزایش غیرطبیعی سطح قند خون به دلیل عدم توانایی بدن در پردازش قندها است. بیماری‌های تیروئید اختلالات پاتولوژیکی هستند که می‌توانند بر کنترل دیابت تاثیر منفی بگذارند. شیوع بیماری‌های تیروئید در جمعیت عمومی ۶.۶ درصد تخمن زده شده است که کم کاری تیروئید شایع‌ترین شکل آن است. کم کاری تیروئید نسبت به سایر اختلالات تیروئیدی سهم بیشتری در بیماری دیابت دارد. میزان شیوع آن در بین افراد دیابتی ۳۰ درصد تخمین زده شده است. به طور کلی بیماران مبتلا به یک بیماری خودایمنی مانند کم کاری تیروئید، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سایر اختلالات خودایمنی هستند. در زنان جوان مبتلا به دیابت نوع ۱ میزان خطر بالایی در ابتلا به اختلالات خود ایمنی تیروئید وجود دارد.
عملکرد هورمون‌های تیروئید و دیابت
هورمون‌های تیروئید برای بدن در متابولیسم کربوهیدرات‌ها و همچنین برای عملکرد صحیح پانکراس (ارگان تولیدکننده انسولین) ضروری هستند. هورمون‌های تیروئید باعث کاهش سطح انسولین می‌شوند. انسولین هورمونی است که برای انتقال قند از خون به سلول‌های مختلف در بدن لازم است. سطح پایین انسولین باعث بالا رفتن سطح قند خون و کاهش سرعت عملکرد سلول از جمله انقباضات عضلانی و عملکرد اساسی مغز می‌شود. در مدت زمان طولانی‌تر، سطح پایین انسولین می‌تواند باعث دیابت شود.
کم کاری تیروئید و دیابت
کم کاری تیروئید ناشی از تولید ناکافی هورمون تیروئید در بدن است. یکی از علل اصلی تیروئید کم کار تیروئیدیت هاشیموتو می‌باشد. علائم کم کاری تیروئید عبارتند از:
- خستگی
- بی حالی
- افسردگی
- یبوست
- افزایش وزن
- فشار خون پایین
- ضربان قلب آهسته
- عدم تحمل سرما
کم کاری تیروئید باعث بسیاری از ناهنجاری‌های متابولیکی می‌شود و علائم بالینی بسیار زیادی را در بیمار به وجود می‌آورد. برخی از مطالعات نشان می‌دهد که ممکن است قند خون تحت تاثیر کم کاری تیروئید قرار بگیرد و سطح آن افزایش پیدا کند. در حقیقت بسیاری از بیماران دیابتی که همزمان به کم کاری تیروئید نیز مبتلا هستند، سطح هموگلوبین A1C یا (HBA1C ) بالاتری دارند. این فاکتور در آزمایش خون برای تشخیص و نظارت بر کنترل قند خون انجام می‌شود که افزایش آن معمولا نشان دهنده عدم توانایی در کنترل دیابت است.
در کم کاری تیروئید تغییرات گسترده‌ای در متابولیسم کربوهیدرات مشاهده می‌شود. همچنین، کم کاری تیروئید با انواع ناهنجاری‌ها در متابولیسم لیپیدهای پلاسما، مانند افزایش غلظت کلسترول تری گلسیرید و لیپوپروتئین با چگالی کم یا همان LDL همراه است. حتی کم کاری تیروئید تحت بالینی نیز می‌تواند دیس لیپیدمی یعنی کلسترول بالا که معمولا با دیابت نوع ۲ همزمان است را تشدید کرده و خطر بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد.
کم کاری تیروئید و افت قند خون
افراد مبتلا به کم کاری تیروئید با خطر افت قند خون مواجه هستند. زیرا کم کاری تیروئید باعث کند شدن متابولیسم بدن شده و در نتیجه داروهایی که برای کنترل قند مصرف می‌شوند، مانند انسولین، بیشتر از حد معمول در بدن فعال باقی می‌مانند. بنابراین، سطح گلوکز خون کمتر از حدمعمول می‌شود و احتمال اینکه بیمار با افت قند خون مواجه شود بسیار زیاد است. در نتیجه تا زمان نرمال شدن عملکرد تیروئید و دریافت درمان باید دوز انسولین یا داروی خوراکی کاهش یابد تا از افت قند خون جلوگیری شود. علائم قند خون پایین عبارتند از:
- لرزش
- ضعف
- گیجی
- اختلال در صحبت کردن
- احساس گرسنگی
- از دست دادن هوشیاری
کم کاری تیروئید و مقاومت به انسولین
همچنین کم کاری تیروئید تحت بالینی با مقاومت به انسولین ارتباط دارد. مقاومت به انسولین حالتی است که سلول‌های بدن دیگر به سیگنال انسولین پاسخ نمی‌دهند تا قند را از خون خارج کنند. این موضوع منجر به افزایش قند خون می‌شود که می‌تواند خطر آسیب به چشم و کلیه را افزایش دهد. مقاومت به انسولین می‌تواند در غده تیروئید، گره و ندول ایجاد کند و اندازه آن بزرگتر شود. علائم مقاومت به انسولین عبارتند از:
- خستگی
- گرسنگی
- گیجی
- افزایش وزن به خصوص در اطراف شکم
- فشار خون بالا
مدیریت اختلال عملکرد تیروئید
کم کاری تیروئید تنها از طریق دریافت هورمون جایگزین تیروئید، یعنی قرص لووتیروکسین قابل کنترل و درمان است. غالبا، بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید خفیف در ابتدا کمتر از یک دوز کامل را مصرف می‌کنند. دوز دارو را می‌توان با اندازه‌گیری TSH هر دو سال یکبار تنظیم کرد. در بیماران دیابتی مبتلا به کم کاری تیروئید بهتر است با دوز کم درمان را آغاز نمایند. زیرا درمان با لووتیروکسین ممکن است با افزایش انقباض قلب و ضربان قلب، خطرات حملات قلبی و آنژین را تشدید کند.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به هر کدام از بیماری‌ها
- اگر قبلا به هر کدام از بیماری‌های تیروئید یا دیابت مبتلا شده‌اید، مدیریت وزن از جمله راهکارهای موثر برای پیشگیری از بیماری‌های دیگر محسوب می‌شود.
- حفظ و کنترل دقیق بر سطح گلوکز و هورمون تیروئید در صورت ابتلا به به بیماری تیروئید از دیابت جلوگیری می‌کند. حفظ سطح مطلوب گلوکز در صورت ابتلا به دیابت می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری تیروئید را کاهش دهد.
- اگر انسولین یا مقاومت به انسولین دارید، بیماری تیروئید می‌تواند سطح گلوکز خون شما را بیش از حد معمول تغییر دهد و کنترل آن را دشوارتر کند. بنابراین، کنترل بهینه سطح هورمون‌های تیروئید و سطح گلوکز با دارو و رژیم غذایی برای جلوگیری از عوارض طولانی مدت هر دو بیماری ضروری است.
- از آنجایی که خطر قابل توجهی در مشکلات تیروئید برای مبتلایان به دیابت نوع ۱ وجود دارد، انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کند که همه مبتلایان به دیابت نوع ۱ بلافاصله پس از تشخیص از لحاظ کم کاری تیروئید مورد آزمایش قرار بگیرند. حتی اگر نتایج طبیعی باشد، این انجمن توصیه می‌کند که آزمایش های پیگیری، حداقل هر دو سال یک بار انجام شود.
برای آنکه بدانید چه کسانی نباید قرص لووتیروکسین را مصرف کنند؟ روی لینک درج شده کلیک کنید.
اگر می‌خواهید در رابطه با خدمات ارائه شده در مطب دکتر احمد فنایی مطالعه کنید، روی لینک آن کلیک کنید. همچنین می‌توانید برای مشاوره با بهترین جراح تیروئید با ما در تماس باشید.
