تیروئید سمی یا آدنوم (گره) سمی تیروئید
گره سمی تیروئید، یکی از علل پرکاری تیروئید است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که یک گره یا توده‌ای در غده تیروئید رشد کرده و باعث بزرگ شدن و تولید هورمون‌های اضافی تیروئید می‌شود. اگر افزایش تولید هورمون از یک گره در غده تیروئید حاصل شود به این حالت آدنوم سمی گفته می شود. اگر تعداد زیادی گره وجود داشته باشد که منجر به پرکاری تیروئيد گردد، گواتر نامیده می‌شود.
علت یا علل تیروئید سمی
غده تیروئيد برای تولید هورمون‌های تیروئید یعنی تیروکسین و تری‌یدوتیرونین (T3 و T4) به عنصر ید نیاز دارد. اگر مقدار ید در رژیم غذایی محدود و کم باشد، تیروئید نمی‌تواند به اندازه کافی هورمون تیروئيد تولید کند. مقادیر کم هورمون‌های تیروئید، باعث رشد غده تیروئید می‌شود. زیرا، برای تولید هورمون‌های تیروئید این غده از خود استفاده می‌کند. تیروئید در شرایط کمبود ید نمی‌تواند عملکرد طبیعی داشته باشد. علاوه بر کمبود ید، عوامل زیر نیز ممکن است علت بروز تیروئید سمی باشند:
- عوامل ژنتیکی موثر بر تولید هورمون تیروئید
- جنسیت (زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به بیماری‌های تیروئید هستند)
- افزایش سن به ویژه در زنان
- سابقه خانوداگی گواتر چند نودلی
- سابقه بیماری تیروئید خود ایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو یا بیماری گریوز
- در برخی از موارد بروز تیروئید سمی دلیل مشخصی ندارد.
علائم و نشانه‌های گره سمی تیروئید
علائم گره سمی تیروئید در نتیجه سطح بالای هورمون‌های تیروئید در خون است که سرعت متابولیسم بدن را افزایش می‌دهد. علائم این بیماری مشابه نشانه‌های پرکاری تیروئید است. این علائم عبارتند از:
- کاهش وزن
- اسهال
- افزایش اشتها
- گرگرفتگی
- تحریک پذیری
- خستگی
- تپش قلب (افزایش ضربان قلب که توسط بیمار احساس می شود)
- خواب ضعیف
- تعریق زیاد
- لرزش
- عدم تحمل گرما (احساس گرما بیش از حد)
میزان شیوع
اختلالات تیروئید در زنان بسیار بیشتر از مردان است. میزان شیوع این بیماری ۳ تا ۵ درصد از بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید را شامل می‌شود. گره‌های سمی تیروئید بیشتر در افراد مسن و به ویژه افرادی که در مناطقی که کمبود ید وجود دارد، به وفور دیده می‌شود.
روش‌های تشخیص تیروئید سمی
تشخیص تیروئید سمی بسیار شبیه به پرکاری تیروئید است که شامل مراحل زیر می‌شود:
آزمایش خون: برای اندازه گیری سطح هورمون‌های تیروئید (T3 و T4) و هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) لازم است در ابتدا آزمایش خون انجام شود. به این ترتیب شرح حال بیمار کامل خواهد شد.
سونوگرافی: برای ارزیابی گره تیروئید ممکن است پزشک سونوگرافی از گردن را انجام بدهد. همچنین برای تجزیه و تحلیل دقیق‌تر، بیوپسی از بافت گره انجام می‌شود.
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT): در موارد نادر اگر تورم زیاد باشد، آزمایش‌های دیگری مانند سی تی اسکن برای مشاهده تصور دقیق‌تر از غده انجام می‌شود.
اسکن جذب ید: این یک آزمایش برای اندازه‌گیری میزان جذب ید توسط غده تیروئید است. اسکن جذب ید نشان می دهد که آیا غده تیروئید بیش از حد فعال است یا اینکه بسیار کم کار شده است. در مورد گره سمی تیروئید به راحتی می‌توان محدوده‌ای که ید زیادی را جذب می‌کند، مشاهده کرد. در حالی‌که سایر نواحی ید را سرکوب می‌کنند.
راه‌کارهای درمان تیروئید سمی
برای درمان سه گزینه‌ی اصلی وجود دارد که عبارتند از:
ید رادیواکتیو تراپی یا ید درمانی:ید درمانی موثرترین روش درمان برای بهبود گره سمی تیروئید است. در این روش، بیمار یک کپسول یا مایع حاوی ید رادیواکتیو را به صورت خوراکی می‌بلعد. ید، از طریق غده تیروئید جذب می‌شود. این امر منجر به تخریب تدریجی گره سمی تیروئید می‌گردد. سایر اعضای بدن تحت تاثیر ید بلعیده شده قرار نمی‌گیرند. بنابراین، یک روش درمانی ایمن است. با این حال، محدودیت‌های موقت مانند عدم تماس نزدیک با کودکان و زنان باردار تا چند هفته اول پس از درمان وجود دارد.
جراحی: در برخی از موارد با توجه به نظر پزشک معالج لازم است، برای درمان گره‌ی سمی تیروئید و پرکاری تیروئید بخشی یا کل غده تیروئید برداشته شود. جراحی علائم فشار ناشی از بزرگ شدن غده تیروئید مانند مشکلات تنفسی و بلع را درمان می‌کند. اگر تیروئیدکتومی (برداشتن کل غده تیروئید) انجام شود بیمار باید به صورت مادام العمر قرص جایگزین هورمون تیروئید را مصرف کند. غالبا، جراحی یک روش بسیار موثر است. با این حال در موارد بسیار نادر ممکن است بیماران دچار عود مجدد گره‌ها شوند.
دارو درمانی: در این روش از داروهای ضد تیروئید مانند کاربیمازول برای کنترل علائم تیروئید پرکار استفاده می‌شود. دارو درمانی یک روش درمان قطعی نیست، بلکه مقطعی بوده و با قطع دارو، علائم پرکاری تیروئید باز می گردد. کاربیمازول که به صورت خوراکی مصرف می‌شود، عمدتا یا قبل از جراحی برای کنترل علائم یا در بیمارانی که سایر گزینه‌های درمانی امکان‌پذیر نیست، توصیه می‌شود.
عوارض عدم درمان تیروئید سمی
در صورت عدم درمان به موقع و بی توجهی به اختلال تیروئید سمی، بیمار علاوه بر احساس ضعف و ناراحتی به دلیل افزایش ضربان قلب و متابولیسم بدن در معرض خطر اختلال در عملکرد قلبی یا نارسایی قرار خواهد گرفت. ضربان نامنظم قلب می‌تواند، منجر به سکته مغزی و سرگیجه شود. همچنین، گره‌های سمی طولانی مدت، می‌توانند استخوان‌های فرد مبتلا را تحت تاثیر قرار داده و باعث پوکی استخوان شوند. این امر به نوبه خود ضعف و احتمال شکستگی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، به دلیل بزرگ شدن غده تیروئید، بیمار علائمی مانند اختلال در تنفس یا بلع تجربه می‌کند.
اگر می‌خواهید در رابطه با خدمات ارائه شده در مطب دکتر احمد فنایی مطالعه کنید، روی لینک آن کلیک کنید. همچنین می‌توانید برای مشاوره با بهترین جراح تیروئید با ما در تماس باشید.
