تیروئید هاشیموتو چیست؟
بیماری هاشیموتو (Hashimoto’s thyroiditis) یک بیماری اختلال ایمنی است که بر تیروئید تاثیر میگذارد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به بافت تیروئید حمله می‌کند و باعث التهاب و تخریب تدریجی بافت تیروئید می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، آنتی‌بادی‌های آنتی‌تیروئید (Antithyroid antibodies) به تیروئید حمله می‌کنند. به دلیل این حمله ایمنی، تیروئید قادر به تولید هورمون‌های تیروئیدی کافی نیست و این باعث ایجاد کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) می‌شود. این کمبود هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند علائمی مانند خستگی، کاهش وزن، کاهش توانایی تحمل سرما، مشکلات در کنترل وزن، افسردگی، یبوست و تغییر در پوست و مو ایجاد کند.
مهم‌ترین نکته در بیماری هاشیموتو این است که اغلب در ابتدا به شکل نیمه مخفی (subclinical) شروع می‌شود و علائم آن تا زمانی که تیروئید به‌شدت تخریب نشده باشد، آشکار نمی‌شود. به‌عبارت‌دیگر، بسیاری از افراد ممکن است سال‌ها دچار بیماری هاشیموتو باشند ولی به مدت طولانی علائم خاصی نداشته باشند.
بیماری هاشیموتو معمولاً با داروهای تیروئیدی به‌منظور جبران کمبود هورمون‌های تیروئیدی کنترل می‌شود. در موارد نادر، اگر تیروئید به‌شدت تخریب شود و عوارض جدی به وجود آید، ممکن است نیاز به درمان جایگزین مثل جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی) باشد. لازم به ذکر است که بیماری هاشیموتو نیاز به مراقبت مداوم و نظارت پزشکی دارد.
برای آنکه بدانید جراحی تیروئید هاشیموتو چه زمان توصیه می‌شود روی لینک درج شده کلیک نمایید.
جهت اطلاع از اینکه تشخیص هاشیموتو چگونه انجام می‌شود روی لینک درج شده کلیک نمایید.
مراحل تیروئید هاشیموتو کدام‌اند؟
بیماری هاشیموتو به‌طور تدریجی ایجاد می‌شود و می‌توان آن را در ۵ مرحله مختلف تشخیص داد:
مرحله ۱: سابقه خانوادگی و استعداد ژنتیکی
در مرحله اولیه، فرد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به هاشیموتو است، اما در معرض محرک‌های لازم قرار نمی‌گیرد. بنابراین هورمون‌های TSH و T4 / T3 سطوح طبیعی در بدن دارند. این افراد در این حالت هیچ آنتی‌بادی تیروئید در بدن ندارند و هیچ تغییری در غده تیروئید خود احساس نمی‌کنند. این را می‌توان مرحله صفر نامید، زیرا در این مرحله هیچ نشانه‌ای از بیماری وجود ندارد.
اگر سابقه بیماری تیروئید در خانواده خود دارید، ممکن است بستگان و فرزندان شما در حال حاضر در این مرحله قرار داشته باشند. این مرحله بهترین زمان برای پیشگیری است.
مرحله ۲: نفوذ سلول ایمنی به غده تیروئید
هاشیموتو با فراوانی بیش از حد لنفوسیت‌ها (گلبول‌های سفید خون) در غده تیروئید مشخص می‌شود. تعداد بالای گلبول‌های سفید خون که در یک عضو وجود دارد، به معنای وجود مشکل است. تصور می‌شود که در ابتدا سلول‌های ایمنی ممکن است با نیت خوب وجود داشته باشند – برای پاک‌سازی سلول‌های تیروئید مرده و بیمار – اما در برخی موارد، آن‌ها شروع به حمله به بافت‌های سالم تیروئید می‌کنند.
در مرحله اولیه هاشیموتو، فرد معمولاً آنتی‌بادی‌های تیروئید بالایی خواهد داشت. آزمایشات تا ۸۰-۹۰ درصد ممکن است افزایش آنتی‌بادی‌های تیروئید در خون را نشان دهند. در این زمان به ترتیب آنتی‌بادی‌های تیروگلوبولین و تیروئید پراکسیداز آزمایش می‌شوند.
بااین‌حال، برخی از افراد ممکن است هرگز آنتی‌بادی‌های تیروئید را در خون نداشته باشند، اما مطمئناً، پس از سونوگرافی تیروئید یا بیوپسی، تغییراتی در غده تیروئید که با هاشیموتو سازگار است، آشکار خواهد شد. در این مرحله همچنان سطح TSH، Free T3 و Free T4 طبیعی خواهد بود.
معمولا در این مرحله، افراد ممکن است علائمی مانند اضطراب، خستگی، سقط‌جنین / ناباروری، نوسانات خلقی، اضافه‌وزن یا کاهش وزن را تجربه کنند. زیرا بدن آن‌ها به‌سختی برای حفظ سطح تیروئید خود مبارزه می‌کند و این می‌تواند خسته‌کننده و کاهش‌دهنده عملکرد و مواد مغذی معمول بدن باشد. علاوه بر این، در این مرحله، تقریباً عملکرد دیواره روده مختل می‌شود.
متأسفانه، در این مرحله هاشیموتو توسط طب رایج تشخیص داده نمی‌شود و حتی ممکن است داروهای ضدافسردگی برای “علائم خلقی” تجویز شود.
در مرحله دوم بهترین زمان برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و آسیب به غده تیروئید است، زیرا التهاب در بدن در این مرحله آغاز شده است. در یک مرور کلی، شما باید محرک‌های خود را شناسایی کنید و بدن خود را تقویت کنید:
- حساسیت‌های غذایی
- کاهش مواد مغذی
- نفوذپذیری روده
- سموم
- اختلال عملکرد آدرنال
- عفونت‌های مزمن
مرحله ۳: کم‌کاری تیروئید تحت بالینی
مرحله سوم هاشیموتو به‌عنوان کم‌کاری تیروئید تحت بالینی شناخته می‌شود. در این مرحله، سطح TSH ممکن است در آزمایش خون (۳-۱۰ mU / L) کمی افزایش یابد و سطح T3 آزاد و T4 آزاد طبیعی است. آنتی‌بادی‌های تیروئید فرد ممکن است حتی بالاتر از مرحله ۲ باشد. زیرا افزایش TSH می‌تواند التهاب غده تیروئید را افزایش دهد. بااین‌حال در آزمایشات برخی از افراد همچنان آنتی‌بادی منفی خواهند بود. در این مرحله فرد شروع به تجربه علائم بیشتری می‌کند که درنهایت به کم کاری آشکار تیروئید منجر می‌شود.
مرحله ۴: کم کاری تیروئید آشکار
در این مرحله، نارسایی غده تیروئید شروع شده است. غده تیروئید تا جایی نابود خواهد شد که دیگر قادر به تولید هورمون تیروئید خود نخواهند بود. فرد TSH بالا، با سطوح پایین T3 و T4 خواهد داشت. آنتی‌بادی‌های تیروئید ممکن است حتی بالاتر از مراحل قبلی باشد. این مرحله شایع‌ترین زمان برای تشخیص هاشیموتو در یک فرد است، زیرا در این مرحله فرد معمولاً مقدار قابل‌توجهی از علائم تیروئید را تجربه می‌کند.
در این وضعیت فرد برای جلوگیری از عواقب جدی سلامتی به داروهای تیروئید نیاز دارد. تغییرات سبک زندگی در این مرحله حیاتی است. در مرحله ۴، بازسازی بافت طبیعی بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود، اما خوشبختانه، گزینه‌های جدیدی وجود دارد که می‌تواند ترمیم بافت تیروئید را تسریع کند.
مرحله ۵: پیشرفت به سایر اختلالات خود ایمنی
ابتلا به هاشیموتو فرد را در معرض خطر بیشتری برای توسعه سایر بیماری‌های خود ایمنی مانند بیماری سلیاک، پسوریازیس، شوگرن، ارتریت روماتوئید، لوپوس، مولتیپل اسکلروزیس و بسیاری دیگر قرار می‌دهد.
در این مرحله، فرد احتمالاً با داروهای تیروئید درمان می‌شود، اما متأسفانه داروهای تیروئید و حذف غده تیروئید تاثیری در متوقف کردن پیشرفت بیماری ندارند.
در وضعیت‌های زیر ممکن است حذف غده تیروئید یا جراحی تیروئید توصیه شود:
- هاشیموتو با داروها به‌خوبی کنترل نشود.
- غده تیروئید بزرگ شود.
- آنتی‌بادی‌های خارج از کنترل باشند.
- بیماری گریوز
- گره‌های تیروئید یا سرطان تیروئید رخ بدهد.
علائم بیماری هاشیموتو چیست؟
علائم بیماری هاشیموتو تیروئید (Hashimoto’s thyroiditis) ممکن است متناسب با مرحله و شدت بیماری متغیر باشند. در مراحل ابتدایی، افراد ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند یا علائم خفیفی تجربه کنند. اما با تشدید بیماری، علائم واضح‌تر می‌شوند. بهتر است سریع‌تر برای درمان هاشیموتو اقدام گردد. برخی از علائم متداول بیماری هاشیموتو تیروئید شامل موارد زیر می‌شوند:
کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی)
- احساس خستگی مداوم و کاهش انرژی
- افزایش وزن یا دشواری در کنترل وزن
- سرماخوردگی و تحمل نداشتن سرما
- مشکلات در تمرکز و حافظه
- موهای خشک و شکننده
- پوست خشک و احساس خارش
- تغییرات در پریودها و ناباروری در بانوان
بیشتر بخوانید:
۱۱ راهکار کنترل خستگی ناشی از هاشیموتو!
افزایش حجم تیروئید
در مرحله‌های اولیه بیماری، افزایش حجم تیروئید ممکن است توسط فرد احساس نشود. در مراحل پیشرفته‌تر، افزایش حجم تیروئید می‌تواند باعث تورم و بروز فشار در منطقه گردن شود که ممکن است مشکلات تنفسی یا بلع را ایجاد کند.
علائم دیگری نیز وجود دارد که عبارت‌اند از:
- افسردگی و اضطراب
- مشکلات گوارشی مانند یبوست
- تغییر در ضربان قلب
باید توجه داشت که علائم هاشیموتو تیروئید ممکن است با علائم بسیاری از بیماری‌های دیگر تیروئیدی و غیر تیروئیدی همپوشانی داشته باشد. برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، مشورت با پزشک متخصص تیروئید ضروری است.
بیشتر بخوانید:
چرا کنترل قند خون در هاشیموتو حیاتی است؟
دکتر سید احمد فنایی جراح تیروئید و پاراتیروئید و عضو فعال انجمن جراحان تیروئید آمریکا (ATA) هستند. برای تعیین وقت و مشاوره می‌توانید با ما در تماس باشید.
