غده تیروئید و قند خون
غده تیروئید و هورمون‌های آن در تنظیم بسیاری از فرآیندهای بیولوژیکی بدن مانند رشد، نمو و متابولیسم نقش اساسی دارند. از آنجایی که بیماری تیروئید در متابولیسم، تداخل ایجاد می‌کند، می‌تواند میزان قند خون را نیز تغییر دهد. این مسئله خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد و در صورت ابتلا به دیابت، کنترل قند خون را دشوار می‌کند. پرکاری تیروئید که هورمون تیروئید در آن بیش از حد فعال شده و کم کاری تیروئید که هورمون کافی تولید نمی‌شود هر دو با افزایش قند خون یا افزایش سطح گلوکز در ارتباط هستند. اعتقاد بر این است که قند خون مزمن بالا که توسط بیماری تیروئید ایجاد شده، ممکن است در ایجاد سندروم متابولیک نقش مهمی داشته باشد. سندروم متابولیک درمان نشده منجر به دیابت نوع ۲ می‌شود. در ادامه به پرکاری تیروئید و دیابت بیشتر می‌پردازیم.
اهمیت غده تیروئید
تیروئید یک غده‌ی کوچک و پروانه‌ای شکل است که در ناحیه‌ی گردن و زیر حنجره قرار گرفته است. این غده به عنوان بزرگ‌ترین غده در سیستم غدد درون‌زیر، نقش مهمی را در تنظیم و تولید هورمون‌های ضروری بدن ایفا می‌کند. هنگامی‌که اختلالی در غده تیروئید ایجاد می‌شود، عملکردهای تنظیم‌کننده آن از بین می‌روند. در نتیجه، عدم تعادل هورمونی منجر به پرکاری یا کم کاری تیروئید می‌شود.
پرکاری تیروئید ناشی از تولید بیش از حد هورمون تیروئید توسط غده تیروئید است. فعالیت بیش از حد غده تیروئید ممکن است به علت بیماری گریوز، یک یا چند گره در تیروئید، بلعیدن زیاد ید، التهاب غده تیروئید یا مصرف بیش از حد داروی تیروئید به وجود آید. علائم پرکاری تیروئید عبارتند از:
- تعریق
- کاهش وزن
- اسهال
- اختلال در حافظه
- تغییرات قاعدگی در زنان
- ضربان سریع قلب
- ضخیم شدن پوست در نواحی زانو و آرنج
اثرات هورمون تیروئید بر دیابت
قبل از اینکه درباره پرکاری تیروئید و دیابت صحبت کنیم باید بدانیم که دیابت نوعی بیماری مزمن است که در آن بدن نمی‌تواند از گلوکز استفاده و یا آن را ذخیره کند. گلوکز نوعی قند است که اگر در خون جمع شود، باعث بالا رفتن قند خون می‌شود.
تاثیر بر متابولیسم کربوهیدرات در اختلالات تیروئید به طور بالقوه می‌تواند منجر به ایجاد اختلال در کنترل دیابت شود. ترشح زیاد هورمون‌های تیروئید در شرایط پرکاری تیروئید، میزان جذب دستگاه گوارش را افزایش می‌دهند. بنابراین مقاومت به انسولین در این بیماران افزایش پیدا می‌کند. در پرکاری تیروئید، سنتز و تخریب گلیکوژن کبدی زیاد شده و منجر به کاهش سطح آن در بدن می‌گردد و در نتیجه، جذب گلوکز و تولید آن در بدن افزایش پیدا می‌کند. در بیماران مبتلا به دیابت غیرقابل تشخیص، پرکاری تیروئید می‌تواند دیابت را پنهان کند، زیرا سطح گلوکز به دلیل افزایش مقاومت به انسولین به‌طور غیرطبیعی زیاد می‌شود. افزایش دوزهای داروی دیابت ممکن است در افرادی که قبلا درمان شده‌اند، ضروری باشد تا زمانی‌که عملکرد تیروئید تثبیت شده و ثبات قند خون حاصل گردد.
ارتباط پرکاری تیروئید و دیابت (سطح انسولین)
بیماری دیابت نیز می‌تواند تغییراتی در سطح هورمون‌های تیروئید ایجاد کند. انسولین از عملکرد هورمون‌های تیروئید در برخی از بافت‌های بدن تقلید می‌کند که منجر به کاهش تولید هورمون‌های تیروئید می‌شود. اما در مقابل، انسولین عملکرد متفاوتی نیز می‌تواند در سلول‌های بدن داشته باشد که منجر به افزایش هورمون‌های تیروئید می‌گردد.
به عبارتی دیگر، انسولین اضافی یا کمبود آن در بدن می‌تواند باعث تغییر در تولید و فعالیت‌های هورمون‌های تیروئید شود. همچنین، تغییرات متابولیکی بیماری تیروئید می‌تواند در اثرات انسولین چه به صورت درون‌زا یعنی تولید شده توسط بدن و چه به عنوان یک نوع درمان پزشکی برای دیابت تداخل ایجاد کند. بنابراین، پی به ارتباط دوسویه و دو جانبه بین هورمون‌های تیروئید و انسولین می‌بریم.
در شرایط پرکاری تیروئید که متابولیسم با سرعت بیشتری انجام می‌شود، سرعت پردازش و سنتز انسولین نسبت به حالت طبیعی افزایش پیدا می‌کند. بنابراین، برخی از افرادی که دیابت نوع ۱ دارند و همزمان به پرکاری تیروئید نیز مبتلا هستند، ممکن است نیاز به به مصرف دوزهای بالاتر انسولین داشته باشند تا زمانی‌که هورمون‌های تیروئید تثبیت شوند.
چگونه پرکاری تیروئید می‌تواند بر بیمارن دیابتی تاثیر بگذارد؟
همان طور که گفتیم، وجود اختلال در عملکرد تیروئید می‌تواند بر کنترل دیابت تاثیر بگذارد. درواقع بین پکاری تیروئید و دیابت ارتباط وجود دارد. پرکاری تیروئید به‌طور معمول با بدتر شدن کنترل قند خون و افزایش نیاز به انسولین همراه است. در شرایط پرکاری تیروئید زمینه برای افزایش گلیکوژن کبدی جذب سریع گلوکز در دستگاه گوارش و احتمالا افزایش مقاومت به انسولین وجود دارد.
پیامدهای مختلفی برای بیماران مبتلا به دیابت و پرکاری تیروئید وجود دارد. این پیامدها عبارتند از:
- در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید، تشخیص عدم تحمل گلوکز باید با احتیاط در نظر گرفته شود. زیرا ممکن است با شروع درمان تیروتوکسیکوز یا همان پرکاری تیروئید، قند خون افزایش یابد. در حقیقت، پرکاری تیروئید می‌تواند دیابت نهفته را از بین ببرد.
- شرایط پرکاری تیروئید زمینه‌ای، باید در بیماران دیابتی مبتلا به هیپرگلیسمی وخیم که دلیل بروز آن مشخص نیست (افزایش بیش از حد قند خون که برای مدت طولانی بالا باقی می‌ماند) در نظر گرفته شود.
- در بیماران دیابتی مبتلا به پرکاری تیروئید، پزشکان باید پیش بینی وخامت احتمالی کنترل قند را خون را بکنند و درمان را بر اساس آن تنظیم نمایند. بهبودی عملکرد تیروئید باعث کاهش سطح گلوکز خون می‌شود.
مدیریت و درمان پرکاری تیروئید
از آنجایی که پرکاری تیروئید می‌تواند عوارض جانبی جدی بر کنترل قند خون ایجاد کند، بنابراین توصیه می‌شود تا حد امکان درمان قطعی با یدرادیو اکتیو یا عمل جراحی تیروئید در نظر گرفته شود. همچنین، استفاده از داروهای ضد تیروئید در بیماران دیابتی بلامانع است و می‌توانند استفاده نمایند.
برای آنکه بدانید کم کاری تیروئید بر بیماری دیابت چه تاثیری می‌گذارد؟ روی لینک درج شده کلیک کنید.
اگر می‌خواهید در رابطه با خدمات ارائه شده در مطب دکتر احمد فنایی مطالعه کنید، روی لینک آن کلیک کنید. همچنین می‌توانید برای مشاوره با بهترین جراح تیروئید با ما در تماس باشید.
